Lokalne Grupy Działania
Forum
Czym jest Leader+?
Inicjatywy Wspólnotowe są finansowane przez różne Fundusze Strukturalne. Co je odróżnia od działań dofinansowywanych w ramach SPO?
Otóż Inicjatywy to nic innego jak swoiste "poletko doświadczalne" Unii Europejskiej, na którym sprawdza się rezultaty podjętych, eksperymentalnych działań. Jeśli się sprawdzą; są później lokowane jako działania w Funduszach Strukturalnych, do wykorzystania przez wszystkie kraje Wspólnoty.
Cechą charakterystyczną Inicjatyw Wspólnotowych jest to, że nie są osobnymi funduszami, ale mają swoje wydzielone budżety z danych Funduszy Strukturalnych.
Obecnie realizowany LEADER + jest trzecią edycją tego programu. Program finansowany jest z Sekcji Orientacji EAGGF (European Agricultural Guidance and Guarantee Fund, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa) i realizowany jest na wszystkich obszarach wiejskich bez względu na to, pod jaki cel Funduszy Strukturalnych te obszary się kwalifikują.
LEADER uznawany jest za program eksperymentalny, a jego celem jest znajdowanie nietypowych metod rozwiązywania problemów i zaspakajania potrzeb społeczności wiejskich. Istotą LEADERA jest wypróbowywanie nowych modeli rozwoju lokalnego, z myślą o potencjalnym wykorzystaniu ich w innych miejscach. W realizacji programu duże znaczenie przywiązuje się do oryginalności proponowanych rozwiązań czy metod działania, koncentrowaniu się na jednym, konkretnym zagadnieniu oraz na uwzględnianiu szerszego kontekstu zmieniającej się nieustannie rzeczywistości.
W Unii Europejskiej Leader istnieje od 1991 roku i odniósł tam spory sukces. Lokalne Grupy Działania funkcjonują na połowie obszaru "starej Unii" i pojawia się ich coraz więcej. O tym, że program się sprawdza może świadczyć także propozycja Komisji Europejskiej, aby na działania w ramach programu Leader przeznaczyć minimum 7% środków na rozwój obszarów wiejskich.
Ponadto trzeba także pamiętać, że przy wszystkich zaletach programu Leader, nie będzie on odpowiedzią na wszystkie bolączki polskiej wsi. Przede wszystkim nie zaspokoi potrzeb czysto infrastrukturalnych, a te - ciągle jeszcze - są niezwykle istotne na obszarach wiejskich.
Ponadto na przeszkodzie efektywnej realizacji programu mogą stać także takie czynniki, jak opór administracji lokalnej, niedostosowanie procedur administracyjnych do potrzeb programu, problem włączenia programu Leader do całego systemu pomocy unijnej, czy wreszcie słabość i nietrwałość istniejących partnerstw.
Wielkość funduszy przeznaczonych na wspieranie określonych grup społecznych czy regionów to tylko potencjalna możliwość wykorzystania tych środków. Pomiędzy wielkością środków oddanych do dyspozycji beneficjentów przez władze unijne, a rzeczywistym ich wykorzystaniem występują niekiedy wielkie różnice.
Aktywność i samoorganizacja potencjalnych beneficjentów jest podstawowym warunkiem pełnego i efektywnego wykorzystania owych funduszy.
Program Leader jest jednym z instrumentów, za pomocą którego Komisja Europejska chce realizować swoje nowe podejście do kwestii rozwoju obszarów wiejskich. W nowej polityce europejskiej większą wagę przykłada się do zrównoważonego i wielowymiarowego rozwoju całych obszarów wiejskich, nie tylko rolnictwa.
Środki z programu Leader nie są przeznaczone na konkretne projekty, których temat jest narzucony z góry. Ta specyfika programu stanowi zarazem o jego atrakcyjności, jak i budzi obawy, czy polska wieś będzie w stanie należycie z niego skorzystać.
Określenie "odnowa wsi" nie wszystkim chyba uzmysławia, iż jest to jednocześnie nazwa jednego z najważniejszych programów Unii Europejskiej, zawartych w Inicjatywie Wspólnotowej LEADER i adresowanego do obszarów wiejskich. Najważniejszym osiągnięciem Programu jest jego przesłanie - skierowane do lokalnych społeczności, mieszkańców wsi, którzy pod kierunkiem swoich liderów, stosownie do własnego pomysłu i własnych, zaangażowanych środków rzeczowych, intelektualnych i finansowych gotowi są do realizacji wspólnych przedsięwzięć.
Odnawiają się więc przede wszystkim więzi społeczne między tymi, którym służyć ma inicjatywa. Sposób, droga, forma, przez którą chcemy naszą wieś "odnawiać", zależą od nas samych: podstawą wspólnych przedsięwzięć może być wszystko to, co wspólnie uznamy za korzystne dla mieszkańców i służące rozwojowi.
Jest to program, który pozwala wykorzystać dla rozwoju niekonwencjonalne walory wsi: krajobraz, dziedzictwo historyczne i kulturowe. Nie ma wątpliwości, że w regionach, w których znajdują się duże, silne gospodarstwa rolne, produkujące na rynek - dominującym kierunkiem będzie rolnictwo. Tam jednak gdzie są gospodarstwa wielokierunkowe, mniejsze, które z trudem dają sobie radę na rynku rolnym – ważne jest poszukiwanie pomysłu na dodatkowe źródła dochodów z wykorzystaniem zasobów, znajdujących się na wsi, w gospodarstwach rolnych, wynikających z korzeni społeczności lokalnych.
Program opiera się na "małych grupach działania", organizacjach pozarządowych, samorządach zawodowych i terytorialnych oraz ich partnerach, którymi mogą być wszyscy, rozumiejący ideę odnowy wsi, europejski kontekst rozwoju obszarów wiejskich i zasady współfinansowania.
Powstająca w wyniku realizacji Schematu I Programu Leader+ "Lokalna Grupa Działania" musi być ciałem posiadającym osobowość prawną i tworzyć ją mogą przedstawiciele trzech środowisk: sektora publicznego, sektora społecznego oraz sektora ekonomicznego.
Jeżeli chcemy obszarów wiejskich, mających zdrową ekonomię, struktury społeczne i kulturowe, obszarów na których warto pracować i żyć - musimy zrozumieć, że nie da się takich warunków wypracować na podstawie jednej uniwersalnej formy. Odnowa wsi pokazuje, jak zrobić to w najbardziej społecznie akceptowalny sposób, przy udziale społeczności lokalnych.
Jest to program, który chyba najlepiej pozwala dbać o to, aby ocalić krajobraz rodzimy, osiedla, wsie i ich układy przestrzenne i architekturę, sposoby gospodarowania, rodzime, zapomniane odmiany roślin i gatunki zwierząt, rękodzieło, wytwórczość, sztukę ludową, tradycje kulinarne, obyczaje i obrzędy, życie społeczne, targi, jarmarki, odpusty.
Wszystko to staje się walorem, dzięki któremu najłatwiej nam odpowiedzieć na pytanie, gdzie mogą powstać nowe miejsca pracy, jaki produkt lub usługę może wykreować nasz region. Bo obszary wiejskie rozwijają się dzięki sprzedaży produktów i usług, a nie podziałowi pieniędzy publicznych. Rozwijają się dzięki pracy i zaangażowaniu społeczności lokalnych, dla których program Leader+ może być wielka szansą i pomocą we wszechstronnej aktywizacji życia obszarów wiejskich w naszym kraju.